TARİHÇE

ANADOLUHİSARI İDMAN YURDU SPOR KULÜBÜ’NÜN DOĞUŞU

Ülkenin Dünya genelindeki Şartları

İkinci Meşrutiyet yıllarına doğru Osmanlı İmparatorluğu bir türlü baş edilemeyen ekonomik çöküntü ve borç bataklığı içindedir. Arka arkaya gelen savaşlarla halk bitap düşmüştür. Bunu fırsat bilen batılı ülkeler hasta adam olarak tanımladıkları Osmanlı İmparatorluğu’nun göz diktikleri doğal kayraklarını ele geçirebilmek için kendi aralarında gittikçe kızışan paylaşım rekabeti içindedir. Batılı ülkeler arasında önü alınmaz derecedeki paylaşım rekabeti Birinci Dünya Savaşı’na doğru sürüklenişin sebebi olmaktadır. Asker ve sivilden oluşan aydın kesim ise ülkenin semalarının kara bulutlarla kaplanmakta olduğu vahim durumu görmekte ve çıkış yollarının arayışı içindedir. Türkçülük ve Milliyetçilik duyguları ülkenin kurtuluşuna doğru ümit ışığı olarak halkın benliğinde yaygınlaşmaya başlamıştır. Nihayet (1908) yılında Birinci Meşrutiyet’in ilanı ile Sultan II. Abdülhamit’in yetkileri kısıtlanarak, İngiltere demokrasisindeki temel ilkelerinin esas alındığı (Ayan ve Mebbusan Meclisleri)’nden oluşan parlamentarizm sistemine geçilmiştir. Bu sayede Sultan II Abdülhamit hafiyelerinin espiyoncu gözlerinden uzak kıyı köşelerde gizlice spor faaliyetlerinde bulunmak mecburiyetinde kalan kulüplerin önü açılmış ve tüzel kişilikleri tescil edilerek resmiyet kazanma olanaklarına kavuşmuşlardır. Spor kulüplerinin kuruluşları sadece spor yapmak ile sınırlı kalmayarak aynı zamanda ülkenin karşılaşacağı her türlü vahim şartlara karşı şimdiden hazırlıklı olabilmek için halkı bir arada tutabilmek ve örgütlü toplum yapısına kavuşturabilmek ihtiyacı önde gelmiştir. Aynı yıl içinde Fenerbahçe Spor Kulübü ile birlikte Kadıköy İttihat ve Spor Kulübü, Üsküdar Anadolu İdman Yurdu gibi kulüplerin kuruldukları görülmektedir.

Anadoluhisarı İdman Yurdu’nun Tüzel kişilik Başvurusu

Gerek İstanbul Emniyet Müdürlüğü Dernekler Masası arşivindeki eski yazlı kaynaklara ve gerekse Anadoluhisarı İdman Yurdu Spor Kulübü’nün eski yazılı nizamnamesine (Tüzüğü) bakıldığında kulübün kuruluş tarihinin (01 Nisan 1913) olduğu anlaşılmaktadır. Derneklerin tüzel kişilik kazanmaları için kurucuları haklarında yapılacak emniyet tahkikatının sonucunun beklenmesine gerek görülmemektedir. Çünkü İkinci Meşrutiyet’in ve demokrasi’nin öngördüğü hukuk kuralları uyarınca dilekçe ile başvurunun yapıldığı tarih yeterli görülerek tüzel kişiliğin kabul gördüğü tarih olarak itibar edilmektedir. Nitekim (01 Nisan 1913) tarihinin İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne dilekçe ile yapılan başvuru tarihi olduğu ve dolayısı ile kuruluşunun kabul gördüğü tarih olduğu resmi kaynaklardan anlaşılmaktadır. Nitekim kurucuları haklarındaki tahkikat İdman Yurdu’nun tüzel kişilik kazandığı 1913 yılının 01 Nisan tarihinden itibaren tam dört ay sonra 12 Ağustos 1913 tarihinde tamamlanabilmiştir. Kuruculardan her hangi birinin hakkındaki tahkikatın olumsuz olması takdirinde ise bu husus İdman Yurdu’nun kuruluşunu olumsuz etkilemez. Sadece hakkındaki tahkikatın olumsuz olan kurucu üye yerine tahkikatın olumlu olabilecek başka bir üye ile yer değiştirmesinin yeterli olacağı kabul edilmektedir.

Kurucular Haklarındaki Emniyet Tahkikatından Örnekler

İstanbul Emniyet Müdürlüğü Dernekler Masası arşiv kayıtlarındaki eski yazılı kaynak belgelere bakıldığında, o dönemler Anadoluhisarı Beykoz yerine (Üsküdar Polis Müdürlüğü) yetkisine bağlı idi. Bu nedenle Beykoz Merkez Memurluğu Üsküdar Polis Müdürlüğü’ne bağlı olarak kurucular haklarındaki tahkikatı sürdürmekte idi.

Osmanlı Dönemi’nde ast makamın üst makama hitaben yazışmalarındaki nezaket ve saygı üslubunu ibret olarak aynen aktarıyorum.

(Üsküdar Polis Müdürlüğü Kalemi Mahsus Kısım İdari Şubesi Riyaseti) başlıklı 10186 / 1239 evrak sayılı ve Beykoz Memurluğuna hitaben 30 Temmuz 1329 tarihli yazıda ;

(Anadoluhisarı’nda İdman Yurdu namında tesis ettiği makamın mutasarrıfen bildirilen cemiyetin merbut pusulada muharrer heyet-i idare ve müessisleri haklarında kanunu madde-i mahsusuna tevfikan tahkikat-ı lazime icrası ile neticenin ihbarı beyan olunur) demektedir.

Beykoz Merkez memurluğu kurucular haklarındaki tahkikatı bir ay içinde tamamlayarak neticesini üst makam olan Üsküdar Polis Müdürlüğü Aliyesine hitaben 12 Ağustos 1329 tarih ve 10958 sayılı cevabi yazıyı aynen aktarıyorum ;

(10186/1329 teskere-i Aliyelerine cevaptır. Anadoluhisarı’nda İdman Yurdu namı ile teessüs eden cemiyetin rapten takdim kılınan pusulada muharrer esami heyet-i idare ve müessisleri haklarında icra kılınan tahkikat neticesinde yirmi yaşından efzun oldukları ve kendileri eshab-ı namustan ve erbab-ı haysiyetten olup hiç bir güna sabıka ve mahkumiyetleri olmadığının anlaşıldığı arz olunur efendim)

Beykoz Merkez Polis Memurluğu tarafından Üsküdar Polis Müdürlüğü’ne hitaben yukarda aktarılan yazı içeriğine göre ; Tahkikat neticesinde İdman Yurdu Kurucuları ve aynı zamanda yönetim kurulu üyelerinin tümünün yirmi yaşını aşkın oldukları, namuslu ve haysiyetli kişiler oldukları, sabıka ve mahkumiyetlerinin olmadıkları belirtilmektedir.

Bu suretle Emniyet Müdürlüğü tarafından yapılan tahkikat neticesinde haklarında olumlu kanaat oluşan ve aşağıda teker teker isimleri belirtilen kurucu ve ilk yönetim kurulu üyelerimiz İdman Yurdu’nun tarihindeki yerlerini almış olmaktadırlar.

İdman Yurdu’nun ilk Kurucuları ve ilk Yönetim Kurulu Üyeleri

Reis - SÜLEYMAN SUDİ BEY (Lazistan Mebusu)
Anadoluhisarı Nişantaşı’nda oturur. Mesleği tacir

Katip – MEHMET SAİDİ BEY
İdman Gazetesi Mesul Müdürü – Anadoluhisarı’nda oturur.

Muhasebeci – TAİP SERVET TUNA
Müdafa’i Milliye Hey’eti Tahririye Müdürü – Yeniköy’de Molla Çelebi Mahallesinde oturur.

Kurucu üye – CEMİL BEY – (Sakallı Cemil Bey)
Diyarıbakır’da Ağır Ceza Reisi - Müdafa’i Milliye İdare Heyet-i Tahririye Müdürü ve Donanma Derneği Üyesi - Anadoluhisarı Set Üstünde oturur. Kulübün Cumhuriyet dönemi futbolcularından merhum Semih Çelikkanat’ın dedesi.

Kurucu Üye – CEMİ BEY
Cami Kütüphanesi ve İdman Gazetesi imtiyaz sahibi – Çengelköy Havuzbaşı’nda oturur.

Kurucu Üye – ABDURRAHMAN ROBENSON BEY
Modern Jimnastik Öğretmeni – Anadoluhisarı’nda oturur.

Kurucu Üye - AHMET ROBENSON BEY
Modern Jimnastik Öğretmeni – Anadoluhisarı’nda oturur.

İstanbul ve Boğaz halkına ve İnsanlığa Anadoluhisarı İdman Yurdu Spor Kulübü’nü armağan eden fedakar ve cefakar kurucularımız ; Lazistan Mebusu Süleyman Sudi beyi, Mehmet Saidi beyi, Taip Servet Tuna’yı, Cemil Beyi, Cemi beyi, Abdurrahman Ronbeson ve Ahmet Ronbeson beyleri şükran ve rahmetle anıyoruz.

01 Nisan 1913 tarihli Tüzüğün Amaç bölümü (3) No’lu Maddesi

(Yurdun beden terbiyesindeki maksat ve gayesi, Türklüğün aydınlık bir gelecek kazanmasını sağlayacak sebep ve vasıtaların hazır edilmesidir. Bunun için son usul fenni dairesinde jimnastik ve idmanlar vasıtası ile Türk Milleti’nin geliştirilmesi ve hazır halde tutulmasıdır.)

Ülkenin karşılaşacağı her türlü vahim şartlara karşı şimdiden hazırlıklı olabilmek için halkı bir arada tutabilmek ve örgütlü toplum yapısına kavuşturabilmek amacı ile kurulan spor derneklerinden bir tanesi de Anadoluhisarı İdman Yurdu’dur. İdman Yurdu’nun kuruluş amaç ve tüzüğünün (3) maddesinde belirtildiği şekilde her türlü vahim şartlara karşı halkın birlik beraberlik içinde bir arada tutulması ihtiyacı ile spor faaliyetlerinin iç içe yer aldığı görülmektedir.

İdman Yurdu’nun Rengi ve ilk İdare Merkezi

İstanbul 1897 doğumlu Fuat Ramazanoğlu’nun sözlü aktarımlarına göre İdman Yurdu rengi doğadan esinlenmiştir. Sonbahar yağmurlarından sonra zümrüt gibi yemyeşil çimenler üzerine sararmış çınar yapraklarının serpişmesinden oluşan sarı yeşil harikulade doğal dekor ilham kaynağı olmuştur. Bu nedenle İdman Yurdu’nun rengi sarı ve çimen yeşili olarak tescil edilmiştir.

İlk İdare Merkezi ise Göksu Deresi ağzında bu günkü Kıyı Emniyet mülkiyetindeki ahşap binadır.

Bina otantik özelliklerini korumak suretiyle halen varlığını sürdürmektedir.

İdman Yurdu Sportif ve Sosyal Faaliyetlerinin Llk Adımını Atıyor

İdman Yurdu’nun kuruluşunun beşinci yılı kutlama bayramını konu alan 19 Nisan 1918 tarihli ve yirmi sayfalık eski yazılı broşür içeriği, ilk kuruluş dönemine tesadüf eden şartlardaki gençliğin durumunu şöyle açıklıyor ;

Gençlik, gerçi mahalle kahvesinin peykesinden kalkmış ise de henüz kahve kapısının önüne çıkamamıştı. Her sokağın çocukları kendi çöplüklerinden sıyrılamamışlardı. Öğrenim dışı kalmış her sınıf gençler babadan kendilerine kalacak iş bekliyorlardı. Ticaret ve iktisat henüz gelişmemişti. Duvarlarında falakanın asılı olduğu hasta kokulu mektep odalarının sefilliği içler acısı idi. Ayrıca yosun kokulu deniz kenarlarındaki sönük yüzlü gençlerin kaderine terk edilmişlikleri üzüntü ile karşılanıyordu.

Anadoluhisarı İdman Yurdu, iki küçük mektebi olan böyle bir muhitin semalarından doğdu. Bir kısım ışık tutucu fikirler yosunlu deniz kıyılarından tozlu sokak köşelerine yansımaya başladı. Önce kulüp saflarına katılan üç beş genç, daha sonra yirmi beş otuz genç getirdiler. Seviyeli ve şahsiyetli insanlar katılmaya başladı. İdman Yurdu çok kısa zaman içinde çoğaldı, büyüdü, proğram ve faaliyetleri genişledi.

Türkiye’de ilk örneği İdman Yurdu tarafından verilen Çim Hokeyi, Modern Jimnastik, Futbol, Kürek, Güreş, Atıcılık, Avcılık, lobut, Eskrim, İzcilik, Tek Adım, Üç Adım, Engelli, Yüksek ve Sırıkla Atlama, Kısa ve Uzun Mesafeli Koşular halindeki Atletizm gibi geniş bir faaliyet alanını kucakladı. Ayrıca, (Cimkana) adı verilen çuval ve yumurta yarışları, çıplak ayakla denize düşmeden yağlı direklerin uç noktasına kadar yürüme yarışları gibi halkın ilgi ile karşıladığı çok zengin eğlenceli oyunlar halk yaşamındaki yerini almıştı.

Bilgi Kaynakları

İstanbul Emniyet Müdürlüğü Dernekler Masası arşiv kaynaklı eski yazılı bilgiler, İstanbul Emniyet Müdür Muavinleri’nden ve Hisar aşığı rahmetli (Şule Denktaş) tarafından Emniyet Arşivi’nden fotokopi örnekleri çıkartılarak tarafıma teslim edilmiştir.

Bu kez Emniyet Arşiv kaynaklı eski yazılı bilgiler, Osmanlı Arşivi’nin yeminli tercümanlarından Anadoluhisar’lı rahmetli (Ahmet Hezarfen) tarafından Arap harflerinden Latin harflerine çevrilip imzası ile pekiştirilerek tarafıma teslim edilmiştir.

Kulübün kuruluşunun beşinci yılının kutlanması konusunu içeren 19 Nisan 1918 Cuma tarihli, eski yazılı ve yirmi sayfalık İdman Yurdu Broşür’ü rahmetli (Mehmet Nida Kazancıbaşı) tarafından Arap harflerinden Latin harflerine çevrilerek tarafıma teslim edilmiştir.

Bu suretle İdman Yurdu tarihinin, geçmişin karanlıklarına terk edilmişlikten kurtararak gün ışığına kavuşturulmasında önemli katkıları olan Şule Denkaş’ı, Ahmet Hezarfen’i, Mehmet Nida Kazancıbaşı’yı rahmetle anıyoruz.

Sonuç Olarak

Anadoluhisarı İdman Yurdu’nun Tarihi’nde yaşanmış günlerin anlatımı sayfalara sığmaz. Tarihindeki acılı, onurlu ve bir o kadar da şanlı sayfaların devamı ayrı birer yazı konusudur.

Kuruluşunun gerçekleştiği 01 Nisan 1913 yılından itibaren bir asırlık geçmişi olan TARİHİ BELGELERİ siz değerli okurlarımıza armağan ediyorum.

Araştırmacı Yazar
Avukat Ferda KAZANCIBAŞI